सापकोटा कल्याण केन्द्र नेपाल
Sapkota Kalyan Kendra Nepal (Estd: 2055 BS)

सापकोटा कल्याण केन्द्र देवघाटधाम तनहुँ नेपाल द्वारा प्रकाशित नेपाल भित्र र बिदेशमा छरियर रहेका सम्पूर्ण कौडिन्य गोत्रीय सापकोटा बन्धु-बांधबहरुको वंशावली २०७४ एउटा ऐतिहासिक दस्ताबेज हो । इतिहास र पूर्वजलाई बिर्सिएर गरिएका कुनै पनि कार्य दिगो र स्थिर हुदैनन् । वर्तमान समयको बिकाश र उन्नतिका लागि हाम्रा महान पूर्वज र अग्रज पुस्ताको निश्चित कालखण्ड आफैमा हौसला र प्रेरणाका बिशाल स्रोत हुन् । पूर्वजहरुलाई चिन्ने र छरिएर रहेका कौडिन्य गोत्रीय सापकोटा बन्धु-बांधबहरुको बंशवृक्ष पहिल्याउन यो वंशावली प्रकाशन गरिएको हो ।

सापकोटा तथा कौडिन्य गोत्रीय वंश परम्पराको यथार्थ जानकारी लिदैं आफ्नो ऐतिहासिक पृष्ठभूमि र अस्तित्वको चिनारी हासिल गर्न चाहने वर्तमान पुस्तालाई यस ग्रन्थले प्रेरणा प्रदान गर्ने हाम्रो बिश्वास छ ।

यस ग्रन्थ प्रकाशन हेतु लामो समयदेखि खोज र अनुसन्धान कार्यमा अहोरात्र खट्नु भएका सम्पूर्ण अन्वेषक, संलग्न संस्था तथा व्यक्तिगत रुपमा योगदान गर्ने बन्धु-बांधबहरु प्रति सापकोटा कल्याण केन्द्र आभारी छौं ।

संस्थाको २०६६।०२।२३ को निर्णयअनुसार टीकाराम सापकोटा, राजेन्द्र प्र. सापकोटा, प्रवेशकुमार सापकोटा, बुद्धिसागर सापकोटा, जगदीश सापकोटा रहेको वंशावली सङ्कलन तथा प्रकाशन समिति बनेको थियो । यो समितिले मुलुकभित्र र बाहिर रहेका कौडिन्य सापकोटा बन्धुहरुको हालसम्म सम्भव भएसम्मको विवरण सङ्कलन गरेको थियो । यो समितिलाई प्रकाशकीय काममा सहयोग पुर्याउन २०७३।०६।१४ को निर्णयअनुसार संयोजक रमाकान्त सापकोटा, सह–संयोजक डा. कविन्द्र सापकोटा, गोविन्द विनोदी, कृष्णप्रसाद सापकोटा, खड्कप्रसाद सापकोटा रहेको वंशावली सम्पादन समिति गठन भएको थियो । संस्थाको उद्देश्य, निर्णय र योजनाअनुसार पहिलो पटक केन्द्रीय तहबाट वंशावली प्रकाशन भएको हो ।

गोत्र भन्नाले, आदि पुरुष, वंश सञ्चालक व्यक्ति, खलक, कुल, सन्तान भन्ने बुझिन्छ । यजुर्वेदिक कालबाट ऋषिमुनिहरुले गोत्रको सुरूवात गरेको देखिन्छ । संस्कृत नेपाली शब्दकोष अनुसार वंशविस्तार गर्ने महर्षिहरु गौतम, विश्वामित्र, जमदग्नि, भारद्धाज, अत्रि, वशिष्ठ र कश्यप यी सप्तर्षिका साथै अगस्त्य ऋषिका जति सन्तान छन् तिनलाई गोत्र भनिन्छ । वशिष्ठ ऋषिकै कुलमा जन्मेका कौडिन्य ऋषिले आफ्नै नामबाट कौडिण्य गोत्रको आरम्भ गरे । कौडिन्य ऋषि गोत्र प्रवर्तक हुन् । कौडिण्य गोत्रका कौडिण्य, वशिष्ठ र मैत्रावरुण गरी तिन प्रवर छन्, यसरि कौडिण्य त्रिप्रवर हुन् ।

द्वापर युगी, महर्षि कौडिन्य कुलमा धेरैकाल अर्थात् कम्तीमा चार हजार वर्षपछि भट्ट उपाधि प्राप्त ब्राह्मण वंश देखियो । नैमिषारण्य क्षेत्रका सच्चिदानन्द र सदानन्द नाम गरेका यी भट्ट ब्राह्मणले सिञ्जाली राजा रणकेशरबाट आचार्य उपाधि प्राप्त गरे । सदानन्द आचार्यबाट जन्मेका ५ विद्वान् छोराहरुमध्ये राम आचार्यका साँहिला छोरा नरहरिले अछामको सापिखोला गाउँ बिर्ता पाए, यिनका सन्तानले पछी रुकुमको सर्पकोट (सापकोट) हुदैँ बाग्लुङको ज्यामरुककोटमा आई बसेपछि सापकोटा थर लेख्न थालेको पाईयो । यसरि नरहरि सापकोटा नै सापकोटाका आदि पुरुष भएको सबैतिरबाट पुष्टि भएको छ ।